Wat is culturele geletterdheid?
Culturele geletterdheid is de kennis van vorm- en inhoudskenmerken van (fictionele) teksten die wordt opgedaan door (voor)leeservaring en kan worden ingezet bij het verwerken van nieuwe teksten. Concreet gaat het hier bijvoorbeeld om kennis over verhaalopbouw, genres en stijlkenmerken, en om kennis van veel voorkomende thema's, motieven en (typen) personages. Uitgangspunt is dat de culturele geletterdheid van jonge kinderen de basis legt voor het ontwikkelen van leesplezier en leesbegrip en een voorwaarde is om te kunnen uitgroeien tot gemotiveerde en vaardige lezers. Leesvaardigheid hangt namelijk voor een groot deel af van de mate waarin kinderen verwachtingen kunnen ontwikkelen over de structuur en de plot van teksten, verschillende typen personages kunnen herkennen en de taal van verhalen en poëzie kunnen herkennen en begrijpen. Dit alles kunnen kinderen al leren lang voordat ze zelf gaan lezen, namelijk door voorgelezen te worden en door op allerlei manieren ervaringen op te doen met verhalen, versjes, gedichten en liedjes. We spreken in dit verband van 'ontluikende' culturele geletterdheid. Idealiter wordt de ontluikende culturele geletterdheid al thuis vanaf de babyleeftijd gestimuleerd door samen te zingen, rijmpjes op te zeggen en voor te lezen. Omdat dit niet in alle gezinnen in gelijke mate gebeurt, heeft de school hierin ook een belangrijke taak.
Culturele geletterdheid is de kennis van vorm- en inhoudskenmerken van (fictionele) teksten die wordt opgedaan door (voor)leeservaring en kan worden ingezet bij het verwerken van nieuwe teksten. Concreet gaat het hier bijvoorbeeld om kennis over verhaalopbouw, genres en stijlkenmerken, en om kennis van veel voorkomende thema's, motieven en (typen) personages. Uitgangspunt is dat de culturele geletterdheid van jonge kinderen de basis legt voor het ontwikkelen van leesplezier en leesbegrip en een voorwaarde is om te kunnen uitgroeien tot gemotiveerde en vaardige lezers. Leesvaardigheid hangt namelijk voor een groot deel af van de mate waarin kinderen verwachtingen kunnen ontwikkelen over de structuur en de plot van teksten, verschillende typen personages kunnen herkennen en de taal van verhalen en poëzie kunnen herkennen en begrijpen. Dit alles kunnen kinderen al leren lang voordat ze zelf gaan lezen, namelijk door voorgelezen te worden en door op allerlei manieren ervaringen op te doen met verhalen, versjes, gedichten en liedjes. We spreken in dit verband van 'ontluikende' culturele geletterdheid. Idealiter wordt de ontluikende culturele geletterdheid al thuis vanaf de babyleeftijd gestimuleerd door samen te zingen, rijmpjes op te zeggen en voor te lezen. Omdat dit niet in alle gezinnen in gelijke mate gebeurt, heeft de school hierin ook een belangrijke taak.
Het Leeskalenderproject
Een centraal onderdeel van het onderzoeksprogramma 'Emergent Cultural Literacy' is het 'Leeskalenderproject'. Met behulp van het Leeskalenderproject wordt onderzocht hoe de ontluikende culturele geletterdheid van kinderen in groep 1 / 2 en groep 4 kan worden gestimuleerd door op school dagelijks voor te lezen en wat daarbij de rol is van een aantal specifieke tekstkenmerken. De Leeskalender is daarbij een belangrijk onderzoeksinstrument. De Leeskalender is een kalender van dertig weken met elke dag een plaat die verwijst naar een bepaalde tekst om voor te lezen. De ene dag is dit een kort verhaal, de andere keer een prentenboek of een versje of liedje. De kleuters krijgen per week maximaal drie nieuwe teksten aangeboden, de kinderen van groep 4 vier nieuwe teksten per week. Aan het eind van de week wordt aan de hand van de platen op de Leeskalender nog eens teruggegrepen op de teksten die eerder aan bod zijn geweest. Voor onderzoeksdoeleinden worden er ook varianten van de Leeskalender gemaakt waarbij sommige genres ontbreken. In deze kalendervarianten worden in groep 1/2 maar twee nieuwe teksten aangeboden en in groep 4 drie nieuwe teksten.
Deelnemende scholen
Op 16 september zijn elf scholen in de experimentele groep gestart met het werken met de Leeskalender. Deze scholen gaan dertig weken aan de slag met de geselecteerde teksten. Voor de controlegroep zijn zes scholen geselecteerd. Aan het begin van het schooljaar is op beide groepen scholen een toets afgenomen bij de kinderen in groep 2 en 4 om de mate van culturele geletterdheid te meten. Na afloop van de interventie
wordt deze toets op beide groepen scholen nogmaals afgenomen. Op deze manier kan worden vastgesteld
in hoeverre de culturele geletterdheid van de kinderen in de experimentele groep en controlegroep is toegenomen en in welke mate de toename in de experimentele groep kan worden verklaard door het werken met de Leeskalender. Ook
hopen de onderzoekers inzicht te krijgen in de ontwikkeling van specifieke
aspecten van culturele geletterdheid en de wijze waarop bepaalde kenmerken van
de teksten uit de Leeskalender hieraan hebben bijgedragen.
Het Leeskalenderproject is onderdeel van het onderzoeksprogramma Emergent Cultural Literacy: Assimilating Children’s Literature dat gefinancierd is door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).
Het Leeskalenderproject is onderdeel van het onderzoeksprogramma Emergent Cultural Literacy: Assimilating Children’s Literature dat gefinancierd is door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).